De Gemara antwoordt:

Volgens Rashi’s commentaar is de uitleg als volgt: Als de bedoeling van de Schrift was geweest om te verwijzen naar de laatste fase van reiniging die door de priester wordt uitgevoerd op de volgende dag na zonsopgang, en niet naar het “verdwijnen” van de voorgaande dag, dan had er moeten staan “de priester zal zichzelf reinigen,” als een bevel. Het woord “vetaher” drukt alleen uit dat de priester automatisch rein is. Wat is dan de betekenis van “vetaher”? Dit is zoals mensen zeggen—zoals het populaire gezegde luidt—”de zon is ondergegaan,” en de dag is als het ware “opgeruimd”! Zo wordt uiteindelijk vastgesteld dat de Thora bedoelt dat de priester zijn teruma mag eten na zonsondergang. Dit is ook het moment waarop het avondgebed Shema moet worden gereciteerd.

 

De Parallelle Discussie in het Westen

De Gemara die we hier bestuderen, een verslag van rabbijnse discussies in de Babylonische academies, gaat nu verder met het bespreken van een parallelle discussie over hetzelfde onderwerp die plaatsvond in het Westen—dat wil zeggen, in de Palestijnse academies, gelegen ten westen van Babylonië, en waarvan de discussies zijn opgenomen in de Jeruzalemse Talmoed.

In het Westen hadden ze niet gehoord van Rabba bar Rav Shila’s argument, gebaseerd op de grammaticale vorm van het woord “vetaher” dat in het Bijbelse vers wordt gebruikt, wat hem tot de conclusie bracht dat de zin verwees naar zonsondergang. Maar de dubbelzinnigheid van de Thora was even duidelijk voor de wijzen van Eretz Israel, en zij stelden dezelfde vraag als hun collega’s in Babylonië; namelijk: “Verwijzen de woorden ‘uba hashemesh’ naar het ondergaan van de zon, en het woord ‘vetaher’ naar het verdwijnen van de dag? Of verwijst het misschien naar ‘biat oro’—zonsopgang—en moet het woord ‘vetaher’ worden begrepen als de reinigende handeling van verzoening die wordt uitgevoerd na zonsopgang door de onreine persoon?” Maar de wijzen van Eretz Israel, in tegenstelling tot hun Babylonische tegenhangers, losten het probleem op door een beroep te doen op een andere Talmoedische bron—een Baraita.

 

De Baraita en de Uitleg van de Sterren

Zij verduidelijkten het met een Baraita waarin expliciet wordt vermeld: Het teken van de bedoelde periode is het verschijnen van de sterren. Dit bewijst dat “biat hashemesh” verwijst naar zonsondergang, en “vetaher” moet worden begrepen als het verdwijnen van de dag.

 

De Verbinding met Jakob en Zijn Gebed

Voordat we verder gaan in de Gemara, wil ik uw aandacht vestigen op een feit dat, meer dan wat dan ook, ons in staat stelt om op een duidelijke en onmiskenbare manier te waarderen waarom de wijzen de Bijbelse uitdrukking over de ontheiliging en reinigingsproces van de priester hebben gekozen als aanwijzing voor het tijdstip van het reciteren van de Shema in de avond. We hebben al de unieke aard van de uitdrukking “uba hashemesh” opgemerkt, in plaats van het gebruikelijkere “ad ha’erev”. Maar als we de pagina’s van de Bijbel terugbladeren naar Genesis 7:11, vinden we de identieke uitdrukking “ba hashemesh” die voorkomt in het verhaal van Jacobs vlucht voor Esau. Daar staat: “vayavo hashemesh” (“En hij (Jacob)…”).

Jakob rustte op een plaats en verbleef daar omdat de zon was ondergegaan.” Het is precies dit vers waarop de Wijzen hun traditie baseerden dat Jakob het avondgebed instelde. Ze interpreteerden de woorden “vayifga bamakom,” “hij rustte op een plaats,” figuurlijk, in de zin van omgang met God, die bekend staat als Hamakom, ofwel “de plaats van de wereld.” Zoals de Wijzen ons leerden:

“De wereld is niet de plaats van God, maar God is de plaats van de wereld.”

 

De Verbinding tussen de Priester en Jakob

Nu kunnen we gemakkelijk de verbinding zien tussen de twee verzen—waar de priester van een latere periode zijn huis binnengaat om teruma te eten, nadat hij zichzelf heeft gereinigd, op precies hetzelfde moment in de avond waarop onze voorvader Jakob zijn gebed begon. Beide ogenschijnlijk onsamenhangende religieuze handelingen worden verbonden door de gemeenschappelijke frase “ba hashemesh,” en het gemeenschappelijke tijdstip dat hierin impliciet aanwezig is. De Misjna plaatst deze twee plichten terecht naast elkaar. Wanneer reciteren we het avondgebed Shema, dat zijn oorsprong vindt bij de aartsvader Jakob? Op hetzelfde moment als dat van toepassing is op het eten van teruma, wat identiek is aan het tijdstip waarop onze vader Jakob bad.

 

De Oorsprong van de Gebeden

De instelling van het ochtendgebed werd toegeschreven aan Abraham, in overeenstemming met de frase “en Abraham stond vroeg in de morgen op.” De oorsprong van het middaggebed werd toegeschreven aan Isaak, waarbij de verwijzing daarnaar wordt gevonden in het vers dat zijn ontmoeting met Rebecca beschrijft:

“En Isaak ging naar buiten om te ‘mediteren,’ ‘bidden,’ in het veld tegen de avond.”

Hoewel de instelling van gebed als een vrijwillige, spontane handeling op drie vastgestelde momenten van de dag—ochtend, middag en avond—kan worden gedateerd vanaf de aartsvaders, zijn de inhoud en vaste formule van de gebeden, zoals we die kennen, evenals de verplichting die iedere Jood bindt aan deze vaste vorm van gebed, ontstaan na de Babylonische ballingschap met Ezra en Nehemia en de mannen van de Grote Synagoge, de bouwers van het religieuze en nationale leven van het volk in het thuisland.

 

Het Onderzoek naar het Reciteren van de Shema

Laten we terugkeren naar de Gemara, die geenszins aan het einde is gekomen van haar grondige onderzoek van elke zin die deel uitmaakt van de tekst van de Misjna. Nu het is vastgesteld dat de priesters geschikt worden om van teruma te eten bij het verschijnen van drie sterren, neemt de Gemara de vergelijking op van parallelle passages van rabbijnse auteurschap die betrekking hebben op hetzelfde onderwerp: namelijk, het tijdstip waarop het reciteren van de Shema mag beginnen.

 

De Tijd voor het Reciteren van de Avond-Shema

De meester (of auteur) van de Misjna verklaarde: Wanneer de priesters (hun huizen) binnengaan om hun teruma te eten.

Er kan een bezwaar worden opgeworpen (uit een andere bron):

Vanaf wanneer mag de Shema ’s avonds worden gereciteerd?

Vanaf het moment dat de arme man (die zich geen olie kan veroorloven om een lamp te laten branden) zijn huis binnengaat om zijn brood met zout te eten (in de avond). Rashi legt uit dat dit het moment van de avond is waarop er nog voldoende licht is om bij te eten.

De Baraita gaat verder met het definiëren van de grens waarbinnen het moet worden gelezen: “Tot het moment dat hij opstaat van zijn voltooide maaltijd.” Deze tijdsperiode voor het lezen van de Shema is duidelijk korter dan die welke in de Misjna zijn vastgelegd—beginnend voor het vallen van de avond en slechts zolang als nodig is om een maaltijd te nuttigen. Zo’n eindpunt voor het lezen van de avond-Shema is zeker in strijd met alle meningen die in de Misjna worden uitgedrukt, waar zelfs de strikte opvatting van Rabbi Eliezer het lezen toestaat tot het einde van de eerste wacht—een duur van minstens enkele uren en zeker langer dan de tijd voor het eten van een maaltijd. De enige vraag die nog onzeker is, is echter het exacte tijdstip van “wanneer de arme man zijn maaltijd begint.” Deze tijd, die zeker voor de nacht valt omdat hij niet in het donker kan eten, kan al dan niet identiek zijn aan de tijd waarop de priester ritueel geschikt is om teruma te eten; namelijk wanneer de sterren verschijnen. Dit is inderdaad wat de Gemara opmerkt:

Het laatste deel van de aanhaling is zeker in strijd met de Misjna. Moeten we zeggen dat het eerste deel ook in strijd is met de Misjna?

 

De Gemara’s Antwoord

De Gemara antwoordt:

Nee, dezelfde tijd wordt bedoeld voor zowel de arme man als de priester.

De avondmaaltijd van de arme man en het moment waarop de priester geschikt is om teruma te eten vallen op hetzelfde tijdstip; namelijk wanneer de sterren verschijnen. Op dit punt vragen de auteurs van het Tosafot-commentaar: Wanneer is het vroegst mogelijke moment voor de arme man zelf om de Shema te reciteren als zijn etenstijd samenvalt met de verplichting om een dergelijke religieuze plicht te vervullen? Deze vraag is vooral relevant gezien het feit dat het verboden is om te beginnen met eten zodra de vastgestelde tijd voor gebed is aangebroken; men zou vervolgens kunnen vergeten te bidden of zelfs in slaap kunnen vallen na de maaltijd. Zeker, vragen de Tosafot, hoe zou deze regel moeten worden toegepast voor de priester in relatie tot het eten van teruma, als we aannemen dat de tijd voor de Shema dezelfde is als de tijd voor het eten van teruma?

 

Conclusie en Verplichtingen

De Tosafot proberen te antwoorden door de vraag in context te plaatsen. De Tosafot concluderen dat de tijdsgrenzen van het eten van de maaltijd en het reciteren van de Shema niet precies samenvallen; het gebed kan eerder worden gereciteerd dan het begin van de maaltijd, afhankelijk van de tijd. Een ander antwoord, gesuggereerd door Rabbi Yehezkel Landau, is dat het eten van teruma een religieuze verplichting is voor de priester, vergelijkbaar met andere verplichtingen zoals het uitvoeren van shechita (rituele slacht). Het is niet noodzakelijk dat de priester de Shema reciteert voordat hij begint met eten, zolang hij zich bewust is van de tijd en zijn plicht om teruma te eten.

In een toekomstige post zullen we de resterende gedeelten van de Gemara en de daaropvolgende discussies verder verkennen.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *